Gần đây, câu chuyện về việc ông Trịnh Văn Quyết – Chủ tịch Tập đoàn FLC – bất ngờ bán 175 triệu cổ phiếu FLC mà không báo cáo hay công bố thông tin đã khiến không ít nhà đầu tư hoang mang và bức xúc. Điều này làm dấy lên một vấn đề nóng hổi: Bán chui cổ phiếu là gì? Và liệu hành vi này có bị xử phạt? Trong bài viết này, Daday Happy sẽ cùng bạn giải mã vấn đề này, đồng thời cung cấp cái nhìn toàn diện về tính minh bạch và các quy định pháp luật xoay quanh thị trường chứng khoán Việt Nam.
Bán chui cổ phiếu là gì?
Nếu bạn chưa quen với cụm từ “bán chui cổ phiếu”, thì đây không phải là một khái niệm pháp lý chính thức, mà là thuật ngữ thường được các nhà đầu tư sử dụng để chỉ hành vi mua, bán cổ phiếu nhưng không thực hiện báo cáo hoặc công bố thông tin theo quy định.
Luật sư Nguyễn Thị Xuyến (Đoàn Luật sư TP Hà Nội) đã từng chia sẻ rằng pháp luật Việt Nam không có định nghĩa nào cho cụm từ này. Tuy nhiên, dựa trên Thông tư 96/2020/TT-BTC, hành vi bán cổ phiếu mà không công bố thông tin trước ít nhất 03 ngày làm việc sẽ được coi là hành vi vi phạm quy định về công bố thông tin.
Ví dụ như, bạn tưởng tượng mình là cổ đông sáng lập của một công ty đại chúng. Theo luật, nếu bạn muốn bán cổ phiếu, bạn cần đăng ký giao dịch và báo cáo với Ủy ban Chứng khoán Nhà nước (UBCKNN) cũng như Sở Giao dịch Chứng khoán. Nếu bạn “quên” thực hiện bước này và âm thầm bán đi một lượng lớn cổ phiếu, đó chính là bán chui.
Tại sao bán chui cổ phiếu gây bức xúc?
Chúng ta thử đặt mình vào vị trí của người mua xem. Một khi một cá nhân hoặc tổ chức có vị thế trong công ty (hay còn gọi là “người nội bộ”) bán một lượng lớn cổ phiếu mà không công bố thông tin, điều đó sẽ tạo nên sự mất cân bằng thông tin trên thị trường.
Nhà đầu tư thông thường không hề biết đến sự thay đổi sở hữu của những người nắm giữ vị trí quan trọng trong công ty. Điều này gây rủi ro lớn cho thị trường vì:
1. Thiếu tính minh bạch: Thị trường chứng khoán chỉ vận hành hiệu quả nếu mọi nhà đầu tư đều được tiếp cận thông tin công bằng.
2. Tổn thất niềm tin: Nhà đầu tư sẽ mất niềm tin vào doanh nghiệp nếu họ cảm thấy bị “đánh úp”.
Chuyện ông Trịnh Văn Quyết bán chui 175 triệu cổ phiếu không chỉ vi phạm quy định pháp luật mà còn ảnh hưởng nặng nề đến giá cổ phiếu của FLC, kéo theo sự hoang mang và thiệt hại lớn đối với các cổ đông nhỏ lẻ.
Một số vụ bán chui đáng chú ý trong lịch sử Việt Nam
Thực tế, bán chui cổ phiếu không phải là hiếm. Đã có nhiều vụ vi phạm tương tự trong quá khứ, và mức độ xử phạt khác nhau tùy thuộc vào quy định tại thời điểm vi phạm.
1. Vụ việc ông Trần Văn Bê – VPBank
Tháng 7/2021, ông Trần Văn Bê – anh rể một lãnh đạo ngân hàng VPBank – bị xử phạt tới 940,35 triệu đồng vì hàng loạt giao dịch mua bán chui cổ phiếu VPB. Cụ thể:
– Tháng 1/2021: Mua 1,48 triệu cổ phiếu VPB, bán 59.000 cổ phiếu VPB.
– Tháng 2/2021: Mua thêm 1,88 triệu cổ phiếu VPB.
– Ngày 3/3/2021: Tiếp tục mua 59.000 cổ phiếu VPB.
Tuy nhiên, toàn bộ những giao dịch trên đều không được công bố thông tin trước, dẫn tới quyết định xử phạt hành chính và đình chỉ giao dịch trong 4 tháng.
2. Vụ việc Thaiholdings – LienVietPostBank
Thaiholdings – tổ chức liên quan đến ông Nguyễn Đức Thụy (Phó Chủ tịch HĐQT Ngân hàng LienVietPostBank) – cũng là một trường hợp tương tự. Công ty này đã:
– Mua 145.600 cổ phiếu LPB (ngày 6/5).
– Bán 719.400 cổ phiếu LPB (ngày 16/6).
Không công bố thông tin giao dịch, Thaiholdings bị phạt 260 triệu đồng, nhưng vụ việc vẫn làm dấy lên nhiều tranh cãi về những bất cập trong mức xử phạt.
Quy định pháp luật về công bố thông tin mua bán cổ phiếu
Theo Khoản 1 Điều 33 Thông tư 96/2020/TT-BTC, người nội bộ trong công ty đại chúng phải công bố thông tin trước và sau khi thực hiện giao dịch cổ phiếu. Cụ thể:
– Thời điểm công bố: Trước ít nhất 03 ngày làm việc.
– Nội dung cần công bố: Lượng cổ phiếu dự kiến giao dịch, thời gian giao dịch, mục đích giao dịch…
Việc vi phạm không chỉ bị xử phạt hành chính mà còn bị áp dụng các biện pháp bổ sung như đình chỉ giao dịch.
Bán chui cổ phiếu bị xử phạt như thế nào?
Hiện nay, hành vi bán chui cổ phiếu bị xử phạt hành chính theo quy định tại Nghị định 128/2021/NĐ-CP. Mức phạt sẽ phụ thuộc vào giá trị giao dịch thực tế tính theo mệnh giá (hoặc theo giá phát hành gần nhất). Cụ thể:
- Giao dịch dưới 200 triệu đồng: Phạt từ 5-10 triệu đồng.
- Giao dịch từ 200 triệu đến dưới 400 triệu đồng: Phạt từ 10-20 triệu đồng.
- Giao dịch từ 5 tỷ đồng đến dưới 10 tỷ đồng: Phạt đến 250 triệu đồng.
- Giao dịch trên 10 tỷ đồng: Phạt từ 3-5% giá trị giao dịch.
Mức phạt tối đa:
- Đối với cá nhân: 1,5 tỷ đồng.
- Đối với tổ chức: 3 tỷ đồng.
Như vậy, trong trường hợp của ông Trịnh Văn Quyết, dù giá trị giao dịch có lên tới 3.500 tỷ đồng (tính theo giá thị trường), mức phạt vẫn chỉ ở ngưỡng 1,5 tỷ đồng theo quy định.
Bán chui cổ phiếu có bị truy cứu trách nhiệm hình sự không?
Hiện tại, các hành vi bán chui cổ phiếu chỉ bị xử phạt hành chính mà không bị truy cứu trách nhiệm hình sự. Tuy nhiên, điều này đã và đang trở thành một chủ đề gây tranh cãi, khi nhiều chuyên gia cho rằng mức phạt hiện nay là quá nhẹ so với hậu quả mà nó gây ra cho thị trường.
Làm sao để tránh rơi vào bẫy “bán chui cổ phiếu”?
Lời khuyên cho các doanh nghiệp và cá nhân nội bộ:
1. Tuân thủ đầy đủ quy định pháp luật: Công bố thông tin trước khi thực hiện bất kỳ giao dịch nào.
2. Tư vấn pháp lý: Đảm bảo hiểu rõ nghĩa vụ của mình để tránh phát sinh vi phạm.
3. Minh bạch: Hành xử minh bạch không chỉ giúp xây dựng niềm tin mà còn bảo vệ chính bản thân trước rủi ro pháp lý.
Bán chui cổ phiếu là hành vi vi phạm nghiêm trọng, không chỉ làm tổn hại đến thị trường chứng khoán mà còn ảnh hưởng tới lòng tin của nhà đầu tư. Để khắc phục, cần có những chế tài mạnh mẽ hơn nhằm răn đe và bảo vệ sự minh bạch của thị trường. Nếu bạn có thêm bất kỳ thắc mắc nào về luật liên quan đến bán chui cổ phiếu, hãy để lại bình luận bên dưới, Daday Happy luôn sẵn sàng hỗ trợ bạn!
